Obrót gotówkowy i bezgotówkowy – formy płatności

Często płacimy kartą czy robimy przelew nie mając w ogóle świadomości, że właśnie dokonujemy transakcji bezgotówkowych. Albo wypłacając pieniądze w kasie banku nie zdajemy sobie sprawy, że bierzmy udział w obrocie gotówkowym. Jednak zbliżając kartę do czytnika w sklepie z łatwością stwierdzamy, że to proste i szybkie, a trzymając pieniądze w portfelu czasem zastanawiamy się nad kosztami związanymi z ich produkcją, sortowaniem, przeliczaniem, transportem, czy ochroną banknotów i monet. Co jednak warunkuje nasze wybory? Co sprawia, że sięgamy po gotówkę, kiedy wygodniej byłoby przyłożyć kartę?

ROZLICZENIA GOTÓWKOWE

W Polsce utrzymuje się dosyć wysoki poziom płatności w formie gotówkowej, czyli tej z wykorzystaniem banknotów i monet. Takich płatności wykonuje się dużo, ale mają one niskie wartości i dochodzi do nich zazwyczaj bezpośrednio miedzy osobami fizycznymi. Uwarunkowania historyczne i socjologiczne, a także kryzysy finansowe sprawiają, że wielu Polaków przyzwyczajona jest do używania w płatnościach tylko gotówki. Dużą grupą społeczną, dla której jedyną formą płatności jest gotówka są osoby starsze. Osoby te przez przeważającą część swojego życia nie musiały korzystać z usług bankowych, wiec i teraz ich unikają. Inaczej jest krajach Europy Zachodniej, gdzie przyzwyczajonych do bankowości i transakcji bezgotówkowych jest już kilka pokoleń. W naszym kraju utrzymuje się skłonność do transakcji gotówkowych, a w okresach kryzysów finansowych zaufanie do fizycznie obecnego pieniądza rośnie.

Wyróżniamy dwa sposoby dokonywania transakcji gotówkowych:

• czek gotówkowy,
• dowód wpłaty na rachunek bankowy,

ROZLICZENIA BEZGOTÓWKOWE

O narodzinach obrotu bezgotówkowego możemy mówić, odkąd powstały pierwsze formy takich rozliczeń, jak np. przelew. Do czasu reformy bankowości pod koniec lat 80. ubiegłego wieku ludzie korzystali z usług bankowych, trzymając fundusze na książeczkach oszczędnościowych lub mieszkaniowych, a w obrocie płatniczym wykorzystywali tylko banknoty i monety. Dlatego też z obrotem bezgotówkowym ma stale styczność nie więcej niż jedno pełne pokolenie Polaków. Mimo, że około 80 proc dorosłych w Polsce posiada rachunki bankowe, panuje sceptycyzm wobec takich form obrotu, a pozostałe 20 proc społeczeństwa używa wyłącznie gotówki.

 Do rozliczeń bezgotówkowych zaliczamy:

• polecenie przelewu
• polecenie zapłaty
• karta płatnicza
• weksel
• czek rozrachunkowy (wykorzystywany jako polecenie przelania przez bank kwoty z konta wystawcy czeku na konto osoby upoważnionej)
• akredytywa (wydzielenie sumy środków finansowych na rachunku bankowym dłużnika i zarezerwowaniu jej na pokrycie zobowiązań wobec ustalonego wierzyciela)
• rozliczenia planowe (stosowane, gdy dostawca realizuje na rzecz odbiorcy stałe i częste dostawy umówionych towarów i usług)
• okresowe rozliczenia saldami (stosowane między partnerami, którzy świadczą sobie wzajemnie dostawy bądź usługi, czyli są wobec siebie zarówno dostawcami, jaki i odbiorcami)

OBRÓT BEZGOTÓWKOWY – WADY I ZALETY

Działaniem ludzi steruje w dużej mierze zaufanie. O ile mamy je do pieniądza w formie banknotów czy monet, to do form bezgotówkowych niekoniecznie. Płacąc kartą w sklepie na chwile tracimy kontrolę nad środkami na naszym koncie, a niejednokrotnie nad ogółem swoich wydatków. Jednak transakcje takie mają swoje zalety. Są nimi wygoda i szybkość ich dokonywania, zmniejszenie kosztów emisji i obsługi pieniądza czy zmniejszenie „szarej strefy” i procederu „prania brudnych pieniędzy”. Dzięki temu następuje wzrost dochodów budżetowych i możliwość ogólnego obniżenia podatków.

Same banki apelują i kuszą nowymi możliwościami przechodzenia z obrotu gotówkowego na bezgotówkowy jak np. płatność przy wykorzystaniu aplikacji mobilnej. Jednak z drugiej strony rozbudowują sieci oddziałów i chwalą się wzrastającą ilością bankomatów, co sprzyja obrotowi gotówkowemu.

DLACZEGO NIEKTÓRZY PŁACĄ GOTÓWKĄ, A NIEKTÓRZY KARTĄ?

Są wśród nas osoby, które preferują anonimowość oraz odpersonalizowanie stosunków z instytucjami. Dla nich najważniejsze jest załatwienie sprawy, a nie spotkanie z drugim człowiekiem. Dokonanie transakcji, jest dla nich ważniejsze niż kontakt osobisty, a gotówkę traktują jako środek, a nie wartość

samą w sobie, wiec nie potrzebują mieć z nią styczności. Dlatego też te osoby celowo wybierają obrót bezgotówkowy.

Osoby, które wybierają obrót gotówkowy czasami po prostu chcą zaspokoić potrzebę więzi osobistych. Jest też dużo technicznych i socjologiczno-kulturowych przeszkód, które nie pozwalają korzystać z rozliczeń bezgotówkowych. Niektórzy odczuwają lęk przed nowymi technologiami, obawiają się sporych kosztów związanych z posiadaniem konta mając przy tym niskie dochody. Innym posiadanie gotówki daje poczucie bezpieczeństwa i wolności, nie wierzą w żadne instytucje finansowe, a zwłaszcza nie ufają bankom.

Wiele osób obawia się też, że nie będzie w stanie kontrolować wydatków płacąc zbliżeniowo i boją się kradzieży karty.

Grunt to zaopatrzyć się w wystarczająco dużo wiedzy i nie wierzyć w stereotypy, aby świadomie wybrać odpowiednią dla każdego z nas formę obrotu pieniądza.

Kamila Jamrożek