Co to jest shadow banking?
Pojęcie szarej bankowości, zwanej także shadow banking, nie ma jednoznacznej definicji, którą można by scharakteryzować to zjawisko, bowiem jest to obszar o dużej niejednolitości podmiotów w nim uczestniczących. W skrócie jest to zbiór wszystkich przedsiębiorstw oferujących usługi z zakresu finansów i bankowości, które swoją działalność opierają na innych przepisach, niż ustawowo zapisane są w Prawie Bankowym. Co za tym idzie, podmioty działające w ten sposób nie podlegają nadzorowi finansowemu, co nierzadko może kojarzyć się z problemami, czego dowód można było zaobserwować w przypadku chociażby afery z Amber Gold.
Klasyfikacja parabanków
Tak, parabanków, bowiem tak nazywane są placówki, których działania można zakwalifikować do shadow banking. Do takowych w Polsce zaliczyć można pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe, instytucje pośrednictwa kredytowego, instytucje pieniądze elektronicznego, krajowe instytucje płatnicze lub w niektórych przypadkach kantory wymiany walut. Poza tym warto także wspomnieć
o firmach pożyczkowych, których zadaniem jest udzielanie pieniędzy na zazwyczaj wysoki procent,
co ma być ostatnią deską ratunku dla ludzi znajdujących się pod przysłowiową ścianą. Na koszt oferty takiej firmy składają się:
- Oprocentowanie
- Odsetki
- Prowizja (np. za obsługę klienta lub odroczenie płatności o jeden miesiąc)
Oferty wszystkich parabanków obecnie działających w Polsce różnią się między sobą, jeśli chodzi o minimalne i maksymalne kwoty pożyczek oraz okres kredytowania. W większości przypadków placówka jest skłonna zaproponować od 100-200 złotych do trzech tysięcy złotych, choć oczywiście zdarzają się przypadki, że istnieje możliwość otrzymania nawet 10 tysięcy złotych (Provident S.A. lub Wierzyciel S.A.). Czas na oddanie zadłużenia również jest różny, bowiem wynosi on już od jednego dnia, aż do 48 miesięcy.
Prawa parabanków, a shadow banking
Jak już wyżej zostało to wspomniane, w sferze szarej bankowości działają placówki, które posiłkują się innymi przepisami, niż tymi zawartymi w prawie bankowym. W jego ramach banki mają powinność stosowania się do następujących reguł:
- przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów
- prowadzenie innych rachunków bankowych
- udzielanie kredytów,
- udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,
- emitowanie bankowych papierów wartościowych,
- przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
- wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego,
- wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
Z powyższych ustaleń jasno wynika, że parabanki nie mogą dawać kredytów, ale udzielać pożyczek, nie mogą przyjmować od klientów żadnych wkładów pieniężnych, a jedynie pożyczać od nich środki na ustalony wcześniej procent czy w końcu kojarzyć pożyczkodawców z pożyczkobiorcami. Instytucje działające bez wymaganych zezwoleń nie mogą również obciążać ryzykiem przyjmowanych wkładów, to znaczy nie mają możliwości zamiany ich na produkt swojej oferty, na przykład pożyczkę.
W niektórych przypadkach osoby czujące się poszkodowane takim działaniem parabanków i zbyt wysokim jak na ich warunki oprocentowaniu pożyczki kwestionowały ich użyteczność i prawną obecność na rynku, domagając się tym samym interwencji ze strony Komisji Nadzoru Finansowego. Byłoby to jednak lekkim nieporozumieniem, bowiem szara bankowość istnieje na polskim rynku od paru ładnych lat i afera związana z Amber Gold nie może dowodzić, że integracja z innymi tego typu firmami musi zakończyć się ogromnymi problemami.
Działalność KNF
Komisja Nadzoru Finansowego jest odpowiedzialna za wykrywanie ewentualnych niedociągnięć w działalności parabanków oraz nakładania na nie kar, w przypadku złamania przepisów lub niewywiązania się z przyjętych ustaleń. W bardziej pozytywnym tego słowa znaczeniu, celem zarządu tego organu jest podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego oraz jego rozwojowi, a także udział w przygotowaniach projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym w Polsce.
Amber Gold
Założone w styczniu 2009 roku przedsiębiorstwo finansowe Amber Gold praktycznie już od początku swojej działalności naruszyło zasady funkcjonowania parabanków. W grudniu tego samego roku KFN ostrzegło właścicieli spółki, sugerując im działanie bez wymaganego zezwolenia na wykonywanie czynności bankowych, w szczególności na przyjmowanie wkładów pieniężnych w celu obciążania ich ryzykiem. Koniec końców korporacja trzy lata później ogłosiła całkowitą upadłość,
a ogromne zamieszanie na skalę całego kraju spowodowało utratę zaufania społeczeństwa do firm świadczących usługi private banking. Z drugiej jednak strony należy zauważyć, że była to pierwsza tak głośna sprawa dotycząca wyłudzeń i oszustw i nic nie wskazuje na to, aby miało się to powtórzyć.
W kontekście zaistniałych wydarzeń z udziałem Amber Gold, hasło parabank powinno kojarzyć się przede wszystkim z wywołaniem podwyższonego ryzyka i koniecznością zachowania najwyższych środków ostrożności w przypadku decyzji o skorzystaniu z takiej formy działalności finansowej.