Historia i działanie bankomatów
Bankomaty są urządzeniami, które dla niektórych właścicieli kart płatniczych znaczą niemal tyle, co telefon. Ich głównym zadaniem jest wypłacanie gotówki bez wizyty w naszym banku, co więcej możemy tego dokonać o każdej porze dnia i nocy. Dzisiejsze bankomaty mają wiele funkcji, ale te urządzenia nie zawsze były doceniane.
Geneza powstania bankomatów
Ustalenie prawdziwego pomysłodawcy może być trudne. Tak naprawdę początki istnienia tego instrumentu sięgają lat 30. XX wieku, gdy to Luther George Simjian zarejestrował dwadzieścia patentów, które obejmowały budowę tej maszyny. Udało mu się przekonać ówczesne kierownictwo The National Bank Of New York (dzisiaj znany pod nazwą Citibank), aby nadzorowali montaż. Pierwsze „bankography” pojawiły się na rynku, jednakże nie cieszyły się powodzeniem. Korzystały z nich głównie osoby, którym zależało na anonimowości – prostytutki oraz hazardziści. Po okresie testowym, który trwał pół roku, dokonano demontażu wszystkich maszyn. Mimo to, za początek istnienia bankomatów uznaje się koniec lat 60. W tym czasie pojawiły się w londyńskim oddziale Barclays Bank, zaprojektowane przez Johna Stepherda-Barrona. To jego uznaje się za inicjatora współczesnych bankomatów. Wynalazek został określony jako „auto-teller” (współczesna angielska nazwa bankomatów to ATM, czyli Automated Teller Machine). Ciekawym jest, że ponoć zainspirowały go automaty, które wypuszczały gumę do żucia. Nie miał możliwości opatentowania swojego wynalazku, ponieważ spowodowałoby to ujawnienie kodów. Przez to inne banki zaczęły stopniowo wprowadzać takie usługi, także poza granicami Anglii.
Co więcej, wiele uczonych nie uznaje tego urządzenia za bankomaty, które znamy dziś. Nie używano kart, a jedynie czeków, które wcześniej zaimpregnowano węglem 14C. Należało wcześniej udać się do banku, by otrzymać podobne czeki po wpłacie gotówki. Każdy z nich był odpowiednio chemicznie zakodowany, aby było możliwym identyfikowanie klientów i pobranie gotówki z odpowiedniego konta bankowego. Jednorazowo mogli pobrać 10 funtów. Maszyna „połykała” czek. W przeciwieństwie do znanych nam bankomatów, nie wydawała go ponownie. Aby zdobyć następny, ponownie kierowano się do banków. Mimo tego maszyny stały się popularne i pod koniec lat 60. było ich blisko 800, z czego większość znajdowała się w Wielkiej Brytanii.
Początki bankomatów w Polsce
W Polsce pierwszy bankomat pojawił się w połowie lat 80. XX wieku. Postawiony go przy ulicy Tadeusza Czackiego w Warszawie, w oddziale Banku Polska Kasa Opieki SA. Wydano wtedy karty z paskiem magnetycznym, które znamy dzisiaj. Liczba bankomatów w Polsce stale rośnie – na początku 2014 roku wyniosła ona 19 108, a w drugim kwartale 2015 już 21 689. Najczęstszą wykonywaną operacją w bankomacie jest wypłata gotówki, a najrzadziej zakup towarów i usług oraz wykonywanie przelewów.
Obsługa bankomatów pozostaje dość prosta, pomimo wielu operacji, które możemy wykonać. Wystarczy posiadać kartę debetową lub kredytową. Istotne jest, aby karta była skierowana paskiem magnetycznym do dołu, na którym zakodowano numer karty i PIN. Wpisanie odpowiedniego kodu to ważne element – w ten sposób następuje weryfikacja uprawnienia do dostępu do informacji dotyczących konta bankowego i funduszy. Bankomat jest podłączony do ogromnej sieci międzybankowej, przy czym może zapewnić dostęp tylko do tych kont, które są w bankach, do których sieć ma dostęp. Wykorzystuje ona dostęp do Internetu, linie telefoniczne oraz komputerowe danych banków. Dzięki temu istnieje możliwość wymiany informacji oraz wypłaty gotówki z bankomatu, który należy do innego banku niż ten, w którym mamy konto bankowe. Przy wypłacie gotówki, pieniądze są pobierane z kaset znajdujących się wewnątrz bankomatu. Przy wydawaniu pieniędzy, wysyłana jest informacja o wypłacie środków pieniężnych oraz o ewentualnym pobraniu wszelkich opłat z konta.
Aktualne bankomaty nie tylko umożliwiają pobieranie gotówki. Użytkownik ma możliwość zmiany numeru PIN, sprawdzenia stanu rachunku bankowego, dokonywania przelewów, wymiany waluty, wydruku historii rachunku, opłacenia rachunków, doładowaniu telefonu. W niektórych bankomatach można także wpłacić gotówkę (tzw. wpłatomaty). Podczas gdy maszyna pobiera pieniądze, sprawdzana jest autentyczność banknotów, po czym zostają one przeniesiony do odpowiedniej kasety, w której znajdują się posegregowane nominały. Banknoty wpłacone przez klienta pozostają w obrocie – mogą zostać wypłacone kolejnej osobie.
Istnieje też możliwość wypłaty gotówki z bankomatu bez konieczności posiadania karty, a jedynie za pomocą telefonu. To coraz powszechniejsza usługa płatności mobilnych. Specjalna aplikacja dostępna na komórkę generuje kilkucyfrowy kod, który należy wpisać w bankomacie w ciągu określonego czasu. Po jego przekroczeniu kod wygasa.
Bankomaty stanowią pokusę dla złodziei. Odnotowano przypadki wysadzania maszyn, kradzieży całego bankomatu, ale w wielu przypadkach działają oni w bardziej subtelny sposób. Możliwym jest umieszczenie praktycznie niewidocznej nakładki na klawiaturę, która zapamiętuje wpisany numer PIN. Pojawiły się przypadki kopiowania pasku magnetycznego, aby później móc utworzyć duplikat karty. Transakcja wykonana takim duplikatem obciążała konto posiadacza oryginalnej karty. Mogą także zdobyć potrzebne dane za pomocą kamerki umieszczonej w bankomacie. Przez sprytnymi pomysłami złodziei uchroni klientów zasłonięcie ręką panelu, a także zwracanie uwagi na szczegóły, takie jak: wystająca klawiatura czy blokada transakcji zagranicznych, jeśli nie opuszczamy granic kraju. Warto też dokładnie śledzić historię naszego rachunku.
